Marcel van der Voort heeft een passie voor techniek, die hem helpt om bedrijfsprocessen te optimaliseren en automatiseren. “Onze zoektocht naar efficiënt groeilicht voor onze potlelies begon in 2015”, blikt hij terug. “Full led was in opkomst, maar wij kregen het toen nog niet rond gerekend. Eind 2020 kwam er al meer dynamiek in de energiemarkt en werd het perspectief beter. Een jaar later hebben we proeven opgezet om het beeld scherper te krijgen.”
De proeven vonden plaats in één afdeling en hadden betrekking op belichten met SON-T (referentie), SON-T + LED en full LED met rood en blauw licht. “Achteraf gezien gingen we te kort door de bocht”, zegt Van der Voort kritisch. “Verrood licht ontbrak nog, de voorbereiding was niet optimaal en we hadden te weinig tijd en kennis. We hebben veel leergeld betaald, maar dankzij de begeleiding van onder andere adviesbureau Ledgnd en Plant Lighting konden we in 2022 gerichter in gesprek gaan met onze partners, waaronder Mechatronix, Priva en Enthoven Installatietechniek. Daardoor durfden we toch in full LED te investeren.”
Drie pijlers
In een afdeling van 15.000 m2 werd de SON-T installatie volledig vervangen door dimbare, dual driver Mechatronix Coolstack ledlampen (1.000 Watt) met een maximale output van 110 µmol/m2/sec PAR (rood, blauw en groen (wit)) met afzonderlijk stuurbaar verrood licht. Van der Voort onderkende direct dat het meerdere jaren zou duren voordat hij de installatie optimaal kon benutten, in samenhang met de overige klimaatfactoren en efficiënt energiemanagement.
“Een LED-installatie kopen is één, hem leren gebruiken is twee”, zegt de ondernemer. “Waar wij naartoe willen, is datagedreven telen. Dat steunt op drie pijlers. De eerste bestaat uit betrouwbare data over de essentiële klimaat- en groeifactoren. Die moeten het inzicht geven waarmee we schade aan de plant kunnen voorkomen. De biosensor van Vivent biedt inzicht in plantstress, zodat we de oorzaken sneller kunnen benoemen en wegnemen.”
Licht- en klimaatregelingen
De tweede pijler omvat de optimalisatie van setpoints en regelingen in de klimaatcomputer, in samenhang met de complexe energiehuishouding. AAB ondersteunt Van Schie bij het energetische optimalisatietraject, de consultants van Priva helpen om het energiemanagement te integreren in Priva Connext, waarin ook de licht- en klimaatregelingen worden vastgelegd.
Van der Voort: “De recente update van de lichtstrategie-regeling I-20 maakt meer mogelijk, zoals het modulerend aansturen van de ledverlichting of het nabootsen van zonsopkomst en zonsondergang. Daar gaan we goed gebruik van maken.”
De derde pijler is een scherp, realtime zicht op de gewasgroei. “We moeten weten hoe de plant op uiteenlopende licht- en klimaatomstandigheden reageert”, verklaart hij. “Met Priva-Aranet sensoren en de plantsensoren registreren we dat.”
Nieuwe proeven en inzichten
In samenspraak met de betrokken kennispartners ging in november 2022 een nieuwe reeks proeven van start. Die hebben al nieuwe inzichten opgeleverd over de toepassing van full led in de potlelies. “Rustig op- en afregelen voorkomt plantstress, waardoor de energie ook beter wordt omgezet in groei”, zegt de ondernemer. “Een tweede leerpunt is dat verrood licht gunstig is en een aparte aansturing verdient, die niet synchroon hoeft te lopen met het rode, blauwe en witte spectrum. Wij weten nu ook dat één nacht per etmaal beter is voor de plant dan meerdere rustmomenten en dat de planten niet goed reageren op belichtingsduren van meer dan 17 uur. Kortom, via de sensoren leert de plant ons hoe wij de led-installatie optimaal kunnen inzetten.”
Nog complexer
Dit jaar volgde een tweede dimbare LED-installatie met iets meer belichtingsvermogen, eveneens afkomstig van Mechatronix. Het is een triple driver installatie van 2 x 650 Watt, goed voor 160 µmol/m2/sec. “Eén driver stuurt aan weerszijden twee lampen aan”, licht Van der Voort toe. “Deze installatie heeft een nog homogenere lichtverdeling en biedt 60% meer lichtbereik om het groeilicht te optimaliseren dan de eerste installatie. Rood/blauw, wit en verrood licht kunnen we onafhankelijk van elkaar traploos regelen. Wij denken dat wit licht alleen nodig is voor goede arbeidsomstandigheden, dus dat gaan we alleen gebruiken waar en wanneer er gewerkt wordt. Het zou ideaal zijn als je de aansturing kunt overlaten aan een elektronisch baken dat met het personeel meeloopt, maar dat kan nog niet.”
De ondernemer zegt benieuwd te zijn hoe de planten op het aanvullende, kortstondig verstrekte witte licht reageren. “De biosensoren gaan me dat ongetwijfeld vertellen”, merkt hij op.
Sturen op RTR
Het komende belichtingsseizoen wil de teler nadrukkelijker sturen op RTR. “Hogere temperatuur bij hoge instraling, lagere temperatuur bij lage instraling”, zo vat hij die strategie samen. “Daarmee kunnen we efficiënter warmte inzetten, efficiënter schermen én teeltsnelheid winnen met aanvullend belichten. Dat kan oplopen tot drie weken per teelt in vergelijking met SON-T en vaste stooklijnen.”
Van der Voort is er van overtuigd dat verregaande integratie van klimaat- (inclusief licht) en energiemanagement veel meer zal opleveren dan de becijferde energiebesparing. “De productkwaliteit wordt ook beter”, zegt hij gedecideerd. “Binnenkort gaan we weer met de consultants van Priva in gesprek om de licht- en energieregelingen in Priva Connext te verfijnen. Zo komen we stap voor stap verder en blijven we met en van elkaar leren. Dat is voor iedereen nuttig, want de ontwikkelingen volgen elkaar snel op.”
Priva blijft ontwikkelen
Terwijl de onderliggende fundamenten van RTR-sturing al geruime tijd aanwezig zijn in de computer Priva Connext, blijft Priva een betere ervaring bieden door het verbeteren van de manier waarop Connext met deze instellingen omgaat en door de gebruikersbediening Priva Operator minder complex te maken.
